برجام در آستانه پایان| عراقچی: چرا باید در توافق هسته‌ای بمانیم؟
سید «عباس عراقچی» معاون وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران روز شنبه با حضور در میزگردی در کنفرانس عدم اشاعه که در شهر مسکو روسیه در حال برگزاری است، به تشریح مواضع ایران در قبال توافق هسته‌ای و همچنین موضوعات منطقه‌ای پرداخت.
عراقچی در ابتدای این نشست به برشمردن تحولات اخیر منطقه از جمله تنش‌های پیش‌آمده در خلیج فارس و همچنین برخورد دو موشک به یک نفتکش ایرانی پرداخت و گفت تحقیقات در مورد این حادثه برای شناسایی عوامل این حمله موشکی ادامه دارد و «ما در زمان و مکان مناسب به آن پاسخ خواهیم داد.»
ریشه تنش‌های کنونی
او با اشاره به برداشتن گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای ایران، این سؤال را مطرح کرد که دلیل و ریشه‌های وضعیت کنونی چیست؟
معاون وزیر خارجه گفت: «سه سال پیش، یعنی ژانویه سال ۲۰۱۷ را در نظر بگیرید. همه‌چیز خوب بود. همه‌چیز بر سر جای خود بود و ایران هم به طور کامل در حال اجرای توافق [هسته‌ای] بود و آژانس [بین‌المللی انرژی اتمی] در گزارش‌های پیاپی این را تأیید کرده بود.»
او با بیان اینکه تا آن برهه امنیت خلیج فارس، تردد دریایی و انتقال انرژی برقرار بود و هیأت‌های تجاری نیز در ایران حضور داشتند، گفت دلیل آن وضعیت این بود که همه‌چیز در جای درست خود قرار داشت و همه هم از شرایط خرسند بودند و جهان نیز از برجام که پرونده هسته‌ای ایران را از طریق تعامل و دیپلماسی حل کرده بود، به عنوان یک دستاورد دیپلماتیک یاد می‌کرد.
عراقچی افزود: «اما چه اتفاقی افتاد که همه چیز تغییر کرد؟ تنها دلیلش این بود که یک رئیس‌جمهور، میراث رئیس‌جمهور پیشین خودش را دوست نداشت. به همین دلیل ساده، همه‌چیز تغییر کرد و حالا با سیاست فشار حداکثری و سیاست [صادرات] نفت صفر روبرو هستیم، در حالی که در این بازی کاملا بی‌تقصیر هستیم.»
او با بیان اینکه ایران با «حسن نیت» مذاکره کرده، توافق کرده و این توافق را اجرا کرده، گفت با این وجود تحریم‌ها احیا شده و تحریم‌های تازه‌ای هم علیه ایران وضع شده است.
معاون وزیر خارجه با اشاره به اینکه بعد از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت سال گذشته، ایران می‌توانست فورا از برجام خارج شود، گفت با این وجود تهران درخواست طرف‌های باقی‌مانده در برجام را اجابت کرد و با ادامه حضور در این توافق، از خود «حسن نیت» نشان داد.
وی یادآور شد که پس از خروج آمریکا از برجام، اتحادیه اروپا وعده‌هایی یازده‌گانه برای جبران آثار منفی تحریم‌های آمریکا به ایران داد. عراقچی افزود: «روشن است که وقتی توافقی برای شما منفعتی نداشته باشد، دلیلی ندارد که به تعهدات خود پایبند باشید. توازن توافق به کلی بر هم خورده است، همه می‌دانند. هر توافقی بر اساس بده بستان است. اگر قرار است ایران فقط اعطا کند و در مقابل چیزی دریافت نکند، چرا باید در این توافق بمانیم؟»
معاون وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه ایران برای تحقق وعده‌های اروپا یک سال تمام صبر کرد، گفت: «ما به دیپلماسی فرصت دادیم، ما به اروپایی‌ها فرصت دادیم، تا آنطور که وعده داده بودند، راهکارهای عملی بیابند.»
عراقچی افزود: «بنابراین، در ۸ می ۲۰۱۹ (۱۸ اردیبهشت) ما گفتیم دیگر کافی است. ما نمی‌توانیم در توافق بمانیم که به هیچ‌وجه هیچ منفعتی برای ما ندارد. اما باز هم ما تصمیم گرفتیم این کار را به شکلی گام به گام اجرا کنیم و این کار را به مرور انجام دهیم.»
برجام در آستانه پایان
او با بیان اینکه ایران بین هر گام کاهش تعهد دو ماه فاصله انداخت تا به دیپلماسی فرصت دهد، گفت: «اما از آنجا که راه‌حلی برای این مسئله پیدا نشده و تحریم‌های ایالات متحده تشدید شده، بنابراین روشن است که ما به این روند ادامه می‌دهیم و تعهد خود را کاهش می‌دهیم و طبیعی است که به زودی به پایان این روند برسیم، چراکه دیگر تعهدی برای متوقف کردن باقی نمی‌ماند.»
معاون وزیر امور خارجه با اشاره به اینکه ایران از خود حسن نیت نشان داده و انتظار داشته این حسن نیت جبران شود، گفت: «اما این اتفاق نیافتاد.»
او با تأکید بر اینکه کاهش تعهدات ایران در پاسخ به اعمال تحریم‌ها بخشی از حقوق مصرح در برجام است، گفت: «ما این کار را صرفا به عنوان اقدامی تلافی‌جویانه یا آنطور که برخی همکاران می‌گویند "کمتر در ازای کمتر" انجام نمی‌دهیم. نه. این حق ماست، بر اساس برجام و ساز و کار حل اختلاف بند ۳۶ که عنوان می‌کند ما می‌توانیم اجرای کل یا بخشی از تعهدات خود را متوقف کنیم.»
عراقچی سپس متن این بند از برجام را برای حضار قرائت کرد و گفت تهران دقیقا بر اساس این بند از برجام عمل کرده است. او در مورد دلیل کاهش تدریجی و نه دفعی تعهدات ایران، گفت تهران می‌خواهد به دیپلماسی زمان بدهد، چراکه می‌خواهد «توافق را حفظ کند، نه اینکه آن را از بین ببرد و آن را نابود کند. به این دلیل است که ما از گام‌های ساده‌تر آغاز کردیم و به مرور به سمت گام‌های دشوارتر رفتیم.»
وی افزود: «نکته مهمی که باید به آن توجه کرد، این است که ما همچنان در حال اجرای توافق هسته‌ای هستیم. بحث بازگشت به "انطباق کامل" [با توافق] نیست، چون ما هنوز هم داریم بر اساس توافق عمل می‌کنیم، بلکه بحث "اجرای کامل" توافق است. بنابراین ما همچنان در انطباق با توافق هستیم و فقط داریم از حقوق خود بر اساس بند ۳۶ بهره می‌گیریم و حاضریم که به اجرای کامل توافق بازگردیم، مشروط بر اینکه منافع ما در توافق تضمین شود.»
نعمت رهایی از اقتصاد از نفت
او در ادامه به سیاست «فشار حداکثری» آمریکا علیه ایران پرداخت و خطاب به مقام‌های دولت آمریکا گفت این سیاست، «سیاستی شکست‌خورده است. این سیاست نتیجه نداده و به اهداف خود نرسیده است. بله، ما در ابتدا تکانه‌هایی داشتیم، اما حالا خود را به تحریم‌ها وفق داده‌ایم و می‌دانیم چطور با آن‌ها کنار بیاییم. در واقع، بسیاری در ایران، از جمله خود من، اعتقاد داریم که سیاست [صادرات] نفت صفر، برای کشور ما یک نعمت و یک فرصت طلایی است تا اقتصاد خود را از وابستگی به نفت خلاص کنیم و داریم بودجه خود را بر اساس عدم صادرات نفت تنظیم می‌کنیم.»
عراقچی همچنین گفت سیاست‌های آمریکا علیه ایران به اتحاد بیشتر مردم و مسئولان منجر شد و جناح‌های مختلف سیاسی را نیز با هم همسو کرده است. وی گفت این سیاست‌ها همچنین موجب تقویت مواضع ضدآمریکایی در داخل ایران شده است و «می‌توانم به شما بگویم که سیاست فشار حداکثری، صرفا به مقاومت حداکثری در ایران منجر شده و ما به این [مقاومت] ادامه می‌دهیم، چراکه اگر سیاست حداکثری موفق شود، دیگر در آینده نمی‌توانیم زندگی کنیم و باید همیشه تحت فشار باشیم. به همین دلیل اجازه نمی‌دهیم این اتفاق بیافتد.»
او تحریم‌های آمریکا علیه ایران را یک «جنگ اقتصادی» توصیف کرد و گفت تنها راه پایان دادن به تنش‌های کنونی، «آتش‌بس در این جنگ اقتصادی» است. وی گفت در صورتی که آمریکا تمام تحریم‌های اعمال‌شده پس از اردیبهشت ۱۳۹۷ را به عقب بازگرداند، ایران نیز حاضر است به وضعیت پیشین در برجام بازگردد.
در ادامه این نشست، از عراقچی در مورد روابط ایران با روسیه و چین سؤال شد که وی به تمجید از این رابطه پرداخت و گفت در صورتی که تلاش‌های این دو کشور و رایزنی‌های صورت‌گرفته با مسکو و پکن نبود، شاید ایران مدت‌ها پیش از برجام خارج شده بود.
نامه روحانی به سران کشورهای خلیج فارس
وی در پاسخ به سؤالی در مورد ابتکار ایران برای کاهش تنش در خلیج فارس هم گفت تهران معتقد است که امنیت منطقه باید به صورت جمعی و برای همه تأمین شود و به همین جهت هم رئیس‌جمهور ایران در چارچوب ابتکار صلح هرمز، نامه‌هایی را به سران کشورهای منطقه خلیج فارس، «به همه آن‌ها، حتی به کشورهایی که ما با آن‌ها روابط سیاسی نداریم»، ارسال کرده است. او هدف از این اقدام را اثبات «حسن نیت» خواند و گفت ایران امیدوار است که بتوان مجمعی منطقه‌ای برای گفت‌وگو در مورد مسائل مهم منطقه ایجاد کرد.
او در مورد اثر انتخابات آمریکا بر سیاست‌های ایران هم گفت این مسئله هیچ جایگاهی در محاسبات ایران ندارد و تهران فارغ از نتایج انتخابات آمریکا، برای تأمین منافع ملی خود عمل می‌کند. عراقچی با اشاره به فاصله یک ساله تا انتخابات آمریکا، گفت در صورتی که ظرف چند ماه آینده راهکاری برای پایان دادن به مناقشه پیدا نشود، به زودی برجام به پایان خود می‌رسد.
خط قرمز ایران
در ادامه این نشست، از عراقچی این سؤال پرسیده شد که اگر کشورهای اروپایی به سمت احیای تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل حرکت کنند واکنش ایران چه خواهد بود. وی گفت: «در خصوص «اسنپ‌بک» (مکانیسم ماشه) من فکر می‌کنم کاملا برای تمام مشارکت‌کنندگان در برجام شفاف ساخته‌ایم که اسنپ‌بک و بازگشت قطعنامه‌های قبلی [شورای امنیت] خط قرمز ایران است. اگر پاداش ایران پس از این همه تعامل و مذاکره و همکاری با آژانس این باشد که دوباره تحت فصل هفتم [منشور ملل متحد] قرار گیرد، این به‌معنای آن است که "دکترین هسته‌ای" ما اشتباه بوده است و ما باید سیاست و دکترین هسته‌ای خود را مورد بازبینی و بررسی مجدد قرار دهیم.»
او سپس در مورد وجود بندهای «غروب آفتاب» در برجام، گفت واقعیت این است که اصل برجام، یعنی تعهد ایران به عدم تولید تسلیحات اتمی، امری دائمی است و ایران متعهد شده است که به این سو حرکت نکند. وی گفت دلیل اعمال برخی محدودیت‌ها علیه برنامه هسته‌ای ایران برای دوره‌های ۱۰، ۱۵ و در برخی موارد ۲۰ و ۲۵ ساله، «اعتمادسازی» بوده است و «شما نمی‌توانید از هیچ کشوری انتظار داشته باشید که تا ابد در حال اعتمادسازی باشد.»
وی یادآور شد که بر اساس گفته‌های مصرح در برجام، اجرای این توافق باید ایران را به یک «عضو عادی معاهده منع گسترش (ان‌پی‌تی) بدل کند.»
«آرشیو هسته‌ای»
در ادامه از عراقچی در مورد ادعاهای «بنیامین نتانیاهو» نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در مورد سابقه برنامه هسته‌ای ایران سؤال شد. وی گفت: «درباره سؤال مربوط به به اصطلاح آرشیو هسته‌ای. این آرشیو هسته‌ای نیست، آرشیو نتانیاهو است. این یک داستان ساختگی است. چطور می‌شود که ما یا هر کشور دیگری، آرشیو هسته‌ای سری خود را وسط یک بیابان بگذارد تا عوامل نتانیاهو بیایند و آن‌ها را ببرند و از ایران خارج کنند؟ بامزه است. داستان بامزه‌ای است.»
او افزود: «در طول مذاکرات، ما به مسئله ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای پرداخته‌ایم. این پرونده‌ای جدی بود که در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گشوده بود. آژانس سؤالات زیادی در خصوص ابعاد نظامی احتمالی برنامه هسته‌ای ایران مطرح کرد. ما با آژانس همکاری کرده و به تمام آن سؤالات پاسخ دادیم و به تمام آن نگرانی‌ها پرداختیم. یکی پس از دیگری. و با آژانس به این جمع‌بندی رسیدیم که به جز چند یافته توسط آژانس که ما قبول نداریم، هیچ ابعاد نظامی‌ای در برنامه هسته‌ای ایران نبوده است. و واقعیت این است که شورای حکام تصمیم به بستن آن پرونده گرفت و در این مورد قطعنامه‌ای هم داریم. ما حاضر به گشایش دوباره آن پرونده نیستیم. این توطئه‌ای کاملا حساب‌شده برای بر هم زدن برجام بود و ما در این تله نمی‌افتیم و امیدوارم که دیگر اعضای برجام و آژانس هم در این تله نیافتند.»
وی همچنین با اشاره به اینکه ایران جزو پیشگامان طرح «خاورمیانه عاری از سلاح اتمی» بوده، گفت تهران همچنان از این طرح حمایت می‌کند.
و یاداوری مسکو از ابتدا مخالف برجام بود . چون مشاوران اقتصادی پوتین . اقتدار تهران بعد از برجام را. مخالف با منافع خود می شناختند .
و از اخبار این روزها بسیار خشنودند .
یکی از شواهد مخالف بودن با برجام شرکت نکردن لاروف در عکس یادگاری پایان جلسات پنج به اضافه یک بود .